Een praktijkonderzoek naar de effecten van Dialectische Gedragstherapie

Casper C.A. Heij, Dick Barelds

Jaargang 2011 - Nummer 1 - dinsdag 4 november 2025

Samenvatting

In deze studie wordt onderzoek verricht naar de effecten van Dialectische Gedragstherapie (DGT) op persoonlijkheidskenmerken, klachtbeleving, coping, individuele doelen en demografische veranderingen bij borderlinepatiënten. Het onderzoek vond plaats onder 20 oud-deelnemers van het DGT-programma van het Dialectisch Gedragstherapeutisch team van het Zorgprogramma Persoonlijkheidsbehandeling van Dimence, een GGZ-instelling in Overijssel. Ter beantwoording van de onderzoeksvragen werd gebruik gemaakt van vragenlijsten, een individueel doelenformulier en een aantal standaardvragen naar demografie. De resultaten tonen aan dat er na afronding van het programma sprake is van een significante afname van criteria op een vragenlijst die de aanwezigheid van persoonlijkheidsstoornissen meet, er een significante afname van psychoneurotische klachten is en er een positieve verandering in copingstijlen is opgetreden. Daarnaast geven de respondenten duidelijke progressie aan met betrekking tot de individuele doelen die hen destijds deden besluiten aan het programma te gaan deelnemen. De effecten worden 6 -18 maanden na afronding van het programma nog steeds teruggevonden. Ondanks het positieve therapieresultaat, dat zich ook bestendigt, scoort de onderzoeksgroep op klachtenniveau nog wel steeds zeer hoog in vergelijking met de algemene bevolking en blijkt uit de demografische data dat men maatschappelijk toch wat aan de zijlijn blijft functioneren.

0x gelezen

0x gedownload

0x gedeeld

Gold open access meer informatie

Trefwoorden

borderline persoonlijkheidsstoornis dialectische gedragstherapie psychotherapie

Literatuur

Akkerhuis, G.W., Kupka, R.W. van, & Groenestijn, M.A.C. van (1996). PDQ-IV: Vragenlijst voor Persoonlijkheidskenmerken. Lisse: Swets & Zeitlinger.
American Psychiatric Association (2001). Beknopte handleiding bij de diagnostische criteria van de DSM-IV-TR. Lisse: Swets & Zeitlinger B.V.
Arrindell, W.A., & Ettema, J.H.M. (2003). Symptom Checklist (SCl-90). Handleiding bij een multidimensionele psychopathologie-indicator. Amsterdam: Harcourt Assessment B.V.
Baarda, D.B., Goede M.P.M. de, & Teunissen, J. (2005). Basisboek kwalitatief onderzoek: Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Groningen: Stenfert Kroese.
Bateman, A.W., & Fonagy, P. (2004). Psychotherapy for Borderline Personality Disorder: Mentalization-Based Treatment. Oxford: Oxford University Press.
Beurs, E. de, Lange, A., Blonk, R.W.B., Koele, P., Balkom, A.J.L.M. van, & Dyck, R. van (1993). Goal Attainment Scaling: An Idiosyncratic Method to Assess Treatment Effectiveness in Agoraphobia. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 15(4), 357-373.
Beurs, E. de, Dyck, R. van, Balkom, A.J.L.M. van, Lange, A., & Koele, P. (1994). Assessing the Clinical Significance of Outcome in Agoraphobia Research; A Comparison of Two Approaches. Behavior Therapy, 25, 147-158.
Boeije, H. (2005). Analyseren in kwalitatief onderzoek. Denken en doen. Amsterdam: Boom onderwijs.
Bohus, M., Haaf, B., Stiglmayer, C., Pohl, U., Böhme, R., & Linhan, M.M. (2000). Evaluation of inpatient Dialectical-Behavioral Therapy for Borderline Personality Disorder - a prospective study. Behaviour Research and Therapy, 38, 875-887.
Bohus, M., Haaf, B., Simms, T., Limberger, M.F., Schmahl, C., Unckel, C., Lieb, K., & Linehan, M.M. (2004). Effectiveness of inpatient dialectical behavioral therapy for borderline personality disorder: a controlled trial. Behaviour Research and Therapy, 42, 487-499.
Bos, J., Velzen, C. van, & Meesters, Y. (2005). Het meten van persoonlijkheidsstoornissen: PDQ-4+ versus SCID-II. Nederlands Tijdschrift voor de Psychologie, 60, 107-115.
Bosch, L.M.C. van den, & Meijer, S. (2002). Zoeken naar balans: Dialectische gedragstherapie van A tot Z. Lisse: Swets & Zeitlinger.
Bosch, L.M.C. van den (2003). Borderline Personality Disorder, Substance Abuse and Dialectical Behavior Therapy. Lisse: Swets & Zeitlinger.
Bosch, L.M.C. van den, Koeter, M.W.J., Stijnen, T., Verheul, R., & Brink, W. van den (2005). Sustained efficacy of dialectical behaviour therapy for borderline personality disorder. Behaviour Research and Therapy, 43, 1231-1241.
Bosch, L.M.C. van den (2005). Dialectische gedragstherapie bij Nederlandse vrouwen met een borderline persoonlijkheidsstoornis, met en zonder verslavingsproblemen. Tijdschrift voor de psychiatrie, 47(3), 127-137.
Bosch, L.M.C. van den, Meijer, S., & Backer, H. (Eds.). (2007). Handboek dialectische gedragstherapie. De klinische praktijk. Amsterdam: Harcourt Assessment BV.
CCMO, (2001). CCMO-Notitie gedragswetenschappelijk onderzoek en de WMO: enkele conclusies. Den Haag.
Clarkin, J.F., Yeomans, F.E., & Kernberg, O.F. (2006). Psychotherapy for borderline personality; focusing on object relations. Washington DC/London: American Psychiatric Publishing, Inc.
Cock, S. de (2002). De zoektocht naar een beter antwoord op borderline gedrag: Dialectische gedragstherapie voor borderline persoonlijkheidsstoornissen. Psyche, 2(14), 4-7.
Crocker, L., & Algina, J. (1986). Introduction to Classical and modern Test Theory. Fort Worth: Holt, Rinehart and Winston, Inc.
Denys, D., & Geus, F. de (Eds.). (2007). Handboek obsessieve-compulsieve stoornissen. Utrecht: De Tijdstroom Uitgeverij B.V.
Davison, S., Leese, M., & Taylor, P.J. (2001). Examination of the screening properties of the Personality Diagnostic Questionnaire 4+ (PDQ-4+) in a prison population. Journal of Personality Disorders, 15(2), 180-194.
Dimeff, L.A., & Koerner, K. (Eds.). (2007). Dialectical Behavior Therapy in Clinical Practice: Applications across Disorders and Settings. New York: Guilford Press.
Evers, A., Vliet-Mulder, J.C. van, & Groot, C.J. (2000). Documentatie van Tests en Testsresearch in Nederland, Deel I Testbeschrijvingen. Assen: Van Gorcum.
Evers, A., Vliet-Mulder, J.C. van, & Groot, C.J. (2000). Documentatie van Tests en Testsresearch in Nederland, Deel II Testresearch. Assen: Van Gorcum.
Fossati, A., Maffei, C., Bagnato, M., Donati, D., Donini, M., Fiorilli, M., Novella, L., & Ansoldi, M. (1998). Brief communication : Criterion validity of the Personality Diagnostic Questionnaire-4+ (PDQ-4+) in a mixed psychiatric sample. Journal of Personality Disorders, 12(2), 172-178.
Jacobson, N., & Truax, P. (1991). Clinical significance: A statistical approach to defining meaningful change in psychotherapy research. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 59(1), 12-19.
Kiresuk, T.J., Smith, A., & Cardillo, J.E. (1994). Goal Attainment Scaling: Applications, Theo ry, and Measurement. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc., Publishers.
Kloens, G.J., Barelds, D.P.H., Luteijn, F., & Schaap, C.P.D.R. (2002). De waarde van enige vragenlijsten in de eerstelijn. Diagnostiek-wijzer: Tijdschrift voor de Gezondheidszorg, 5(4), 130-148.
Koons, C.R., Robins, C.J., Tweed, J.L., Lynch, T.R., Gonzalez, A.M., Morse, J.Q., Bishop, G.K., Butterfield, M.I., & Bastian, L.A. (2001). Efficacy of Dialectical Behavior Therapy in Women Veterans With Borderline Personality Disorder. Behaviour Therapy, 32, 371390.
Linehan, M.M., Armstrong, H.E., Suarez, A., Allmon, D., & Heard, H.L. (1991). Cognitive Behavioral Treatment of Chronically Parasuicidal Borderline Patients. Archives of General Psychiatry, 48, 1060-1064.
Linehan, M.M. (1993). Cognitive-Behavioral Treatment of Borderline Personality Disorder. New York: The Guilford Press.
Linehan, M.M. (1996). Borderline persoonlijkheidsstoornis. Handboek voor training en therapie. Lisse: Swets & Zeitlinger.
Linehan, M.M., Comtois, K.A., Murray, A.M., Brown, M.Z., Gallop, R.J., Heard, H.L., Korslund, K.E., Tutek, D.A., Reynolds, S.K., & Lindenboim, N. (2006). Two-Year Randomized Controlled Trial and Follow-up of Dialectical Behavior Therapy vs. Therapy by Experts for Suicidal Behaviors and Borderline Personality Disorder. Archives of General Psychiatry, 63, 757-766.
Meijer, S. (2000). Protocol 'pretreatment' zorgprogramma dialectische gedragstherapie. Interne publicatie. Enschede: Geestelijke Gezondheidszorg Mediant.
Miller, A.L., Glinski, J., Woodberry, K.A., Mitchell, A.G., & Indik, J. (2002). Family Therapy and Dialectical Behavior Therapy with Adolescents. Proposing a Clinical Synthesis. American Journal of Psychotherapy, 56(4), 568-584.
Moore, D.S., & McCabe, G.P. (2006). Statistiek in de praktijk. New York: W.H. Freeman and Company.
Schreurs, P.J.G., Willige G. van de, Brosschot, J.F., Tellegen, B., & Graus, G.M.H. (1993). De Utrechtse Coping Lijst: UCl, omgaan met problemen en gebeurtenissen. Amsterdam: Harcourt Assessment B.V.
Stevens, J. (1996). Applied multivariate statistics for the social sciences (3^rd edition). Mahwah (NJ): Lawrence Erlbaum.
Swales, M.A., & Heard, H.L. (2009). Dialectical Behaviour Therapy: Distinctive Features. London: Routledge.
Verheul, R., Bosch, L.M.C. van den, Koeter, M.J.W., Ridder, M.A.J. de, Stijnen, T., & Brink, W. van den (2003). Dialectical behaviour therapy for women with borderline personality disorder: 12-month, randomised clinical trial in The Netherlands. British Journal of Psychiatry, 182, 135-140.