Emotieregulatie bij kinderen en adolescenten

De auteur tracht dit te realiseren door een overzicht te geven van interventies die afgeleid zijn uit evidence-based behandelprogramma's. Deze interventies vormen geen behandelprogramma an sich, maar kunnen op een modulaire wijze ingepast worden in een totaalbehandelplan, dat op maat van de cliënt wordt uitgewerkt. In die opzet slaagt de auteur, zonder aan het ambacht van het uitwerken van een individuele casusconceptualisatie voorbij te gaan. Er wordt sterk de nadruk op gelegd dat de modulaire toepassing van de interventies slechts kan gebeuren op basis van een gedegen functionele analyse, die op haar beurt vertaald wordt in een behandelplan. Maar terwijl het boek tracht drempelverlagend te werken, door het aanbieden van modules die 'als lego-stukjes aan een bestaand model bevestigd kunnen worden', worden er toch behoorlijk wat vaardigheden verwacht wat betreft het opstellen van de functionele analyses die vereist zijn om die lego-stukjes juist te kunnen inhaken in het behandelplan. De kennis en vaardigheden die nodig zijn om dit te kunnen toepassen, laten zich niet zomaar vertalen in een hoofdstuk. Hiervoor is een degelijke gedragstherapeutisch georiënteerde scholing noodzakelijk. Bij dit soort van praktische gidsen schuilt altijd het potentiële gevaar dat ze gebruikt zullen worden als een soort kookboek waarin kant-en-klare gerechten staan. Om deze metafoor door te trekken: het boek bevat louter enkele ingrediënten op basis waarvan een gerecht gemaakt kan worden.

De invalshoek van het boek sluit goed aan bij de meer hedendaagse visie dat psychische problemen zich niet altijd eenvoudig laten categoriseren in mooi afgebakende klassen met bijpassende scherp omlijnde behandelprotocollen. Er wordt hier gewerkt vanuit een transdiagnostische visie, waarbij wordt gezocht naar de gemeenschappelijke onderliggende factoren die werkzaam zijn bij het ontstaan en het in stand houden van de problemen, om van daaruit emotiegerichte interventies in te zetten. Het boek gaat dus niet over de aanpak van een specifieke fobie, een depressieve stoornis of een gedragsstoornis. Wie hierin geïnteresseerd is, zal weinig handvatten aangereikt krijgen in deze nochtans bruikbare, praktische gids. De auteur richt zich daarentegen wel op hoe bijvoorbeeld emotiebewustzijnsvaardigheden, empathievaardigheden of emotieregulatievaardigheden kunnen worden aangeleerd, die belangrijk zijn bij diverse psychische problematieken.

In deel 1 wordt de achtergrond van emoties en emotieregulatie geschetst. In het eerste hoofdstuk legt de auteur terecht de nadruk op het belang van emotiegerelateerde interventies en op het feit dat emoties lange tijd geen plaats kregen binnen onderzoek, terwijl dit toch cruciaal is vanuit de onderlinge verbondenheid van gedrag, gedachten en gevoelens. In het tweede hoofdstuk wordt uitvoerig de theorievorming rond emoties en emotiegerelateerde begrippen omschreven. Daarbij vormt het procesmodel van Gross en Thompson de centrale insteek om de vijf mogelijke regulatoire processen te beschrijven (selectie van situaties, verandering van situaties, aandacht richten, cognitieve verandering en beïnvloeding van de responstendensen). Interessant wordt het wanneer de link naar het gedragstherapeutisch kader wordt gemaakt. De vijf regulatoire categorieën worden immers opgedeeld naar zowel antecedent- als consequentgerichte strategieën. Daarnaast is het ontwikkelingsmodel van emotieregulatie van Werner beschreven. Het kost de lezer enige moeite om zich door deze conceptuele materie heen te slaan, al gebruikt de auteur in de vervolghoofdstukken de nodige casuïstiek om haar praktijkgericht te maken.

In deel 2 wordt de link gelegd vanuit beide modellen naar de acht behandelmodules. De eerste drie modules behandelen interventies gericht op het tekort aan emotiebewustzijn, emotiebegrip en empathie. De volgende vijf modules behandelen alle het tekort aan emotieregulatie. Daarvan zijn de eerste twee preventieve interventies, die kunnen worden gezien als antecedentenmanagement, en zijn de volgende drie modules behandelingsgerichte interventies, die zich richten op regulatieprocessen die tijdens of na een stressor gebruikt kunnen worden. In iedere module wordt op een gestructureerde wijze toegelicht waarom de betreffende module gebruikt kan worden, wat de doelstelling is, en welke procedure kan worden gevolgd. Elke module wordt afgesloten met enkele hand-outs, die ter ondersteuning gebruikt kunnen worden. Dit alles vergemakkelijkt de vertaling naar de praktijk.

Over het geheel genomen is dit boek een bruikbare, praktische gids voor professionals, waarin goede oefeningen staan beschreven met de nodige tips and tricks voor een gedegen toepassing. Op de kaft na is de lay-out erg sober, wat de leesbaarheid wat minder ten goede komt.