De belofte van een waarde(n)vol leven

Het boek is inhoudelijk verdeeld in drie grote delen, die ruwweg te interpreteren zijn als: (1) een inleiding over het belang en de noodzakelijkheid van ACT, (2) een meer theoretisch middenkader, dat alle ACT-vaardigheden – in dit boek beschreven als 'wendingen' – bespreekt, en (3) een ruime finale die de mogelijkheden van psychologische flexibiliteit op tal van levensdomeinen kort toelicht. Deze finale bevat niet alleen een gedreven pleidooi om de behandelde inhoud toe te passen, maar doet ook een krachtige oproep om die inhoud verder uit te dragen.

Het boek kan gelezen worden vanuit drie perspectieven. Het eerste perspectief is het boek te beschouwen als een zelfhulpboek. Lezers die het boek vanuit deze optiek lezen, worden meegenomen in een verhaal in begrijpelijke taal en met tal van voorbeelden. De wendingen naar meer psychologische flexibiliteit worden afzonderlijk besproken en aan het einde van elk hoofdstuk staan verschillende oefeningen beschreven. Het boek benoemt heel wat maatschappelijke pijnpunten waarin de zelfhulp zoekende lezer zichzelf zeker kan herkennen. Hierbij dient wel de bezorgdheid genoemd te worden dat deze duidingen hier en daar wat scherp gesteld zijn. Soms lijken de aangehaalde praktijkvoorbeelden en onderzoeksstudies een belofte van succes te garanderen en kunnen ze bij de lezer te optimistische verwachtingen wekken.

Als je het boek leest vanuit een hulpverlenersperspectief en meer als een handboek beschouwt, riskeer je het met een onvoldaan gevoel dicht te slaan. Juist omdat het boek breed toegankelijk geschreven is, mis je als professioneel lezer vaak diepgang en wetenschappelijke onderbouwing. Wat Hayes in het boek aanhaalt over mindfulness, namelijk dat het 'vele mogelijkheden biedt, maar dat er in ons beeld een onhandige simplificatie geslopen is', riskeert hij hier zelf met betrekking tot ACT. Wel verwijst hij in een opmerking vooraf naar een aantal websites en downloadbare eindnoten die raadpleegbaar zijn voor de in ACT geïnteresseerde lezer, zoals ik. Desalniettemin betrapte ik me tijdens het lezen van dit boek regelmatig op de gedachte of het boek uitlezen niet in strijd was met mijn eigen wens om 'me meer te richten op wat er voor mij toe doet'. De lezer met al enige notie van ACT zal naar mijn mening eerder zijn meug vinden in boeken die meer technisch verdiepend of klinisch gespecialiseerd zijn, zoals het boek van Törneke (2010) over relational frame theory, de onderliggende theorie van ACT.

Tot slot zou dit boek ook gelezen kunnen worden als een soort autobiografie van Hayes. Doorheen het boek vertelt hij over zijn persoonlijke ervaringen met psychische problemen en gezondheidsklachten, zijn opgroeien en zijn huidige gezinsleven. Hij beschrijft uitgebreid hoe hij 's nachts liggend op de vloer na een ernstige paniekaanval besliste dat zaken anders moesten en een omwenteling doormaakte die aan de basis van het ACT-gedachtegoed zou komen te liggen. Daarnaast krijg je ook een idee van de vele domeinen waarin Hayes actief geweest is, en over zijn academische prestaties en samenwerkingen. Bovenal krijg je een beeld van hoe ACT onlosmakelijk met Hayes' leven verbonden is en omgekeerd: hoe Hayes een zeer prominente plaats inneemt in de ontstaansgeschiedenis en het uitdragen van het ACT-gedachtegoed.

Als je als professional al vertrouwd bent met ACT, voegt dit boek niets nieuws toe. Het is ook niet mijn eerste keuze om aan te raden aan cliënten, hun geef ik als eerste kennismaking met ACT liever De valstrik van het geluk van Harris (2009) mee. Wat Hayes' boek wel biedt, is een ruim overzicht van de ontstaansgeschiedenis van ACT en heel wat persoonlijke informatie over zijn leven en werken. Ben je vooral daarin geïnteresseerd, dan is het boek wel degelijk een aanrader.